УИХ-ын 2010 оны намрын чуулганы завсарлагаар УИХ-ын гишүүд , Байнгын хороодын ажлын хэсэг  батлагдан гарсан хууль, тогтоомжийг сурталчлах, УИХ-ын хаврын чуулганаар  хэлэлцэх нийгмийн ач холбогдол бүхий  хуулиудын төсөлд иргэд, сонгогчдын саналыг авах чиглэлээр хөдөө, орон нутагт ажиллаж байна.  УИХ-ын Нийгмийн бодлого, боловсрол, шинжлэх ухааны байнгын хорооны дарга Д.Очирбат, УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэ,  Эрүүл мэндийн яамны Стратеги, бодлого төлөвлөлтийн газрын дарга С.Энхболд, Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яамны Стратеги бодлого төлөвлөлтийн газрын орлогч дарга Б.Алимаа,УИХ-ын Тамгын газрын Эрх зүй, хууль тогтоомжийн хэлтсийн зөвлөх О.Баяраа, Э.Эрдэнэсүрэн, Л.Лхагвасүрэн болон албаны бусад хүмүүс Орхон аймагт хоёр өдөр ажиллаа.

Байнгын хорооны ажлын хэсэг  Орхон аймагт ажиллах хугацаандаа тус аймгийн Засаг даргын Тамгын газар, Хөдөлмөр, халамжийн үйлчлгээний хэлтэс, Боловсрол, соёлын газар, “Ирээдүйн одод” дунд сургууль, Бүсийн оношлогоо, эмчилгээний төв, Нийгмийн даатгалын хэлтэс болон  Эрдэнэт үйлдвэрийн захиргааны үйл ажиллагаатай танилцав.

УИХ-ын Нийгмийн бодлого,боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны дарга Д.Очирбат, УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэ нар дээрх байгууллагын удирдлага, албан хаагчид, иргэд, хөдөлмөрчидтэй уулзах үеэрээ  Эрүүл мэнд, Эрүүл мэндийн даатгал, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хуулиудын шинэчилсэн найруулгын төслийн талаар дэлгэрэнгүй тайлбар, танилцуулга хийж,  тэдний санал, хүсэлтийг  сонссон юм.

УИХ-ын гишүүд нийгмийн чухал ач холбогдол бүхий хуулийн төслүүдэд  иргэдийн санал хүсэлтийг сонсохоор орон нутагт хүрэлцэн ирж газар дээр нь бодит байдалтай танилцаж  байгаад талархалтай байгаагаа аймгийн удирдлага, албан хаагч, иргэд хэлж байлаа.Тус аймаг 80 гаруй мянган хүн амтай бөгөөд албан бус тоогоор зуун мянгад хүрээд байгаа юм байна. Дэлхийн 10 том уул уурхайн нэг гэгддэг Эрдэнэт үйлдвэрийг бараадан амьдрал ахуйгаа дээшлүүлэх хүсэлтэй иргэд ихэсч байгаагаас үүдэн сүүлийн жилүүдэд шилжилт хөдөлгөөн  эрс нэмэгдэж байгаагийн зэрэгцээ албан ёсоор оршин суух бүртгэлд хамрагдаагүйн улмаас хүүхдүүд сургуулиас завсардах, иргэд эх орны хувь хишигт хамрагдахгүй байх сөрөг үр дагавар гарч байгаа ажээ.

Аймгийн хэмжээнд ганцхан нийгмийн ажилтан ажиллах орон тоотой байгаа нь 80 гаруй мянган иргэдэд үйлчилгээ үзүүлэхэд ихээхэн хүндрэлтэй байгааг Хөдөлмөр, халамж үйлчилгээний хэлтсийн дарга Л.Дулмаа хэлж байлаа.Хүний хөгжил сангаас олгож байгаа 21 мянган төгрөгийг  бичиг баримтын зөрчил болон гадаадад амьдарч байгаагийн улмаас 2900 хүн àâ÷ чадаагүй байãàà àæ. Аймгийн хэмжээнд 24-36 насны 1800  идэвхтэй ажил хайж  байгаа хүмүүс байна. Эдгээр хүмүүсээс тухайн ажил олгогчоос тавьсан шаардлагад нийцүүлэх үүднээс мэргэжлийн ур чадварын сургалт, давтан сургалтад хамруулах, ажил хайх чиг баримжаа олгох, мэдээлэл, зөвлөгөөгөөр хангах ажлыг  зохион байгуулж байгаа гэлээ. Өнгөрсөн онд 400 өрхийг ядуурлаас гаргах зээлд хамруулсан нь үр дүнтэй болж,  зээлд хамрагдсанаар амьжиргаагаа сайжруулах чадвартай айл өрхийг судлан 430 өрхийг зээлд нэмж хамруулахаар болсон байна.  Энэхүү жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэхэд дэмжлэг үзүүлж байгаа зээлийг  бага хүүтэй, урт хугацаатайгаар олгохыг иргэд хүсч байгааг  тэрбээр дуулгасан юм.

Жилд 13 мянган хүн хэвтэж эмчлүүлдэг аймгийн Бүсийн оношлогооны  төв байгуулагдаад 30 жил болж байгаа ч энэ хугацаанд ганц ч хөрөнгө оруулалт хийгдээгүй байгаад төр, засаг анхаарал хандуулах цаг болсныг тус төвийн ерөнхий захирал М.Баттүвшин хэлж байлаа.

Тус төв сэхээн амьдруулах хоёр төвтэй ч тоног төхөөрөмж дутагдалтай байна. 20240 хагалгаа жилд хийгддэг энэ төвд юуны өмнө  компьютерийн томографи хэрэгтэй байгааг тэрбээр гишүүдэд дуулгаж, УИХ-ын хаврын чуулганаар төсвийн тодотгол хэлэлцэхэд энэ асуудлыг  хэлэлцэн  шийдвэрлэж өгөхийг хүссэн юм. Мөн хэлэлцүүлгийн үеэр эрүүл мэндийн салбар, эмч, эмнэлгийн ажилтнуудын үйл ажиллагааг сүүлийн үед хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр янз бүрээр дайрч давшлах, бодит амьдралтай нийцэхгүй мэдээ, мэдээллийг иргэдэд өгч байгаа нь нийт эрүүл мэндийн салбарынхны дургүйцлийг төрүүлж байгааг тус аймгийн эмч, эмнэлгийн ажилтнууд ярьж байлаа.

Сүүлийн үед уул уурхайн салбарын өрсөлдөх чадвар нэмэгдэж, боловсон хүчин, мэргэжлийн ажилтан бэлтгэх асуудал тулгамдсан асуудал болсныг Эрдэнэт үйлдвэрийн Хүний нөөцийн хэлтсийн дарга Б.Баттулга хэлж байлаа.

Энэ үүднээс ажилчдын цалинг боломжит нөхцлөөр нэмэгдүүлэх, тэдний мэргэжил мэдлэг, нийгмийн асуудалд анхаарч байгаа гэсэн юм. Өнөөдөр Эрдэнэт үйлдвэр 6100 гаруй ажилчидтай. Үүнээс 300 гаруй нь ОХУ-ын  гэрээт ажилчид байгаа аж.  Тус үйлдвэрийн ажилчдын дундаж цалин 1.400.000 орчим байна. Үүнээс гадна ажлын үр дүнгээс шалтгаалан урамшуулал олгогддог гэлээ. Зөвхөн цалингаар өндөр мэргэжилтнийг  тогтооно гэдэг хэцүү. Шинээр байгуулагдаж байгаа Оюутолгой, Таван толгойн уурхайгаас тус үйлдвэрт олон жил ажилласан өндөр мэргэжлийн ажилтнуудыг урвуулах, өндөр цалин амлах үзэгдэл ихэсч байгааг тэрээр онцолсон. Эрдэнэт үйлдвэр ажилчдынхаа нийгмийн асуудалд ихээхэн анхаарал хандуулж ажилчдын ар гэрийг дэмжих, удам дамжсан  мэргэжилтэн бэлтгэхэд анхаарч  байгаагийн зэрэгцээ үйлдвэрлэл дээр ажиллаж байгаа ажилчиддаа иж бүрэн халуун хоолоор өдөрт нэг удаа үйлчилдэг болжээ. Урьд нь гэрээсээ хоолоо авчирч халааж иддэг байсан ажилчид үүнд таатай хандаж байгаа гэсэн. Мөн хордлого тайлах, саармагжуулах үүднээс сүү, тараг, зөгийн бал өгдөг байна. Тус үйлдвэр орон нутгийн засаг захиргаатай байнга хамтарч ажилладгийн зэрэгцээ аймгийн захиргаатай гэрээ байгуулан ажиллаж байгаа юм байна. Өнгөрсөн жил 80 гаруй га газарт нөхөн сэргээлт хийгджээ. Тус үйлдвэрт сүүлийн жилүүдэд томоохон осол гэмтэл гараагүй байна. Өнгөрсөн онд гэмтсэн 10 хүний найм нь хувь хүний хариуцлагатай холбоотой байжээ. УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэ, цаашид  шинээр байгуулагдаж байгаа уул уурхайн үйлдвэрүүдэд Эрдэнэт үйлдвэр жишиг,  загвар болж ажиллахад олон зүйл дээр анхаарч санаачилгатай ажиллах, ажилчдын нийгмийн асуудалд анхаарах, ажлын байрны эрсдэлтэй холбогдуулан ажилчдыг даатгалд хамруулахад  анхаарах хэрэгтэйг хэллээ.

УИХ-ын Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны ажлын хэсэг  томилолтынхоо хоёр дахь өдрөө  Орхон аймгийн Удирдлагын ордонд  Эрүүл мэнд, Эрүүл мэндийн даатгал, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслөөр хэлэлцүүлэг зохион байгууллаа. Тус хэлэлцүүлэгт аймгийн Засаг дарга Д.Оюунбат, Хөдөлмөр халамж үйлчилгээ, Нийгмийн даатгал, боловсрол, эрүүл мэндийн газар, хэлтсийн удирдлага, албан хаагчид оролцож санал  солилцов. Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны дарга Д.Очирбат, УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэ нар дээрх хуулиудын төслийн талаар танилцуулж, хэлэлцүүлэгт оролцогсдын асуултад дэлгэрэнгүй хариулт өглөө . Хэлэлцүүлэгт оролцогсод даатгуулагчийн шимтгэлийг эргэж хармаар байна, иргэн хүн өөрөө эрүүл мэнддээ анхаардаг, урьдчилсан сэргийлдэг байх талаар хуулийн төсөлд ямар ч заалт тусгагдаагүй байна,  эмийн нэгдсэн бодлого зайлшгүй хэрэгтэй байна, хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагын  нэр томьёо, үйл ажиллагааны талаар хуулийн төсөлд тусгаж өгмөөр байна, тендерээр хамгийн бага үнэтэй, чанаргүй эм оруулж ирж байгаа нь  айдас түгшүүр төрүүлж байна, Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн тухай хууль Орхон  аймагт хэрэгжихгүй байна, аймгийг хотын статустай болгох асуудлыг анхаарах хэрэгтэй  гэсэн  саналуудыг гаргаж  байлаа.

Байнгын хорооны дарга Д.Очирбат хэлэлцүүлгийн үеэр гарсан санал хүсэлтийг УИХ-ын хаврын чуулган эхлэхээр ажлын хэсэг болон  байнгын хорооны хуралдаанд сонсох бөгөөд энэ удаагийн  хэлэлцүүлгийн үеэр хэлж амжаагүй  саналаа  Байнгын хороонд бичгээр ирүүлэх боломжтой гэдгийг оролцогчдод дуулгалаа.  Тэрбээр, эмч нарын мэдлэг мэргэжлийг дээшлүүлэх,  гадаад,дотоодын сургалтад хамруулах асуудал нэлээд дутагдалтай байгаа. Өнөөдөр эрүүл мэндийн салбарт ажиллагсадын нийгмийн баталгаа муу, цалин бага байна. Орхон аймгийн бүсийн оношлогооны төвийн үйл ажиллагаанд  хүндрэл бэрхшээлтэй, шийдвэрлэвэл зохих  олон асуудал байна. Байнгын хорооны ажлын хэсгийн орон нутагт ажилласан ажлын үр дүн гарах ёстой. Орон нутагт тулгамсдан зарим асуудалд хөрөнгө оруулах асуудлыг шийдвэрлэх талаар  Засгийн газарт асуудал тавина. Тангараг өргөсөн эмч хүн иргэдийн эрүүл мэндийн төлөө өдөр шөнөгүй ажиллаж, хаа дуудлага өгсөн газарт очиж ажилладаг. Өнөөдөр ажлын байрандаа эмч, эмнэлгийн ажилтнууд доромжлуулж байна. Иймд эмч, эмнэлгийн ажилтнуудаа халдлагаас хамгаалсан, тэдний өмнө тулгамдаад байгаа зарим асуудлыг шийдэх хуультай болохыг бодит байдал шаардаж байна. Эрүүл мэндийн даатгалыг хуурамчаар бүрдүүлж мөнгө идэж, хуурамч истори бичсэн гэх  яриа сүүлийн үед гарах боллоо. Үнэхээр ийм байдал байдаг бол Авилгатай тэмцэх газар, мөрдөн байцаах газарт шалгуулаад үнэнийг тогтоох хэрэгтэй. Хуурамч истори бичсэн гэх асуудлын талаар НДЕГ-ын сонсголыг Байнгын хороо авч хэлэлцэнэ гэлээ.