Хүнийэрхийн Үндэсний комиссын тухай хуулийн дагуу Монгол Улс дахь хүний эрх,эрх чөлөөний байдлын талаарх 10 дахь илтгэлийг өнөөдөр Монгол Улсын ИхХурлын дарга Д.Дэмбэрэлд тус комиссоос өргөн барилаа.

Хүний эрхийн Үндэсний комиссын дарга Ж.Бямбадорж хэлэхдээ, Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаар жил бүр УлсынИх Хуралд илтгэх ёстой. Энэ дагуу 10 дахь илтгэлээрээ бид Комиссын2002-2010 онд гаргасан 9 илтгэлийн санал, зөвлөмжийн хэрэгжилтийг үнэлж,дүгнэсэн нь онцлогтой болсон. Энэ удаагийн 10 дахь илтгэлээрээ Хүнийэрхийн Үндэсний комисс Улсын Их Хурал, Засгийн газар болон бусадхолбогдох байгууллагуудад хандаж долоон санал, зөвлөмж гаргасан байгаа гэлээ.

Тэдгээр санал, зөвлөмжид өмнөхилтгэлд дурдагдсан санал, зөвлөмжүүдээс хэрэгжээгүй болон хагасбиелэлттэй байгаа зүйлүүдийг хэрэгжүүлэх арга хэмээг яаралтай авахыгдурдсаны зэрэгцээ Хүний эрхийн конвенцийн биелэлтийн талаарх Засгийнгазрын илтгэлд өгсөн зөвлөмж, Хүний эрхийн Үндэсний комиссын хүний эрх,эрх чөлөөний илтгэлд дурдсан зөвлөмжийн хэрэгжилтийг хангуулахадшаардагдах хөрөнгийн эх үүсвэрийг жил бүрийн Төсвийн тухай хуульдбололцоогоороо тусгаж байхыг дурдсан байна.Түүнчлэнбусдын хууль бусаар учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх шийдвэрийг шүүхгаргахдаа Улсын Дээд Шүүхийн хуульд харшилсан тайлбарын заалтыгхэрэглэсээр байгаа байдлыг таслан зогсоох хэрэгтэй гэж үзсэн байна.Улсын Дээд Шүүхийн тайлбар хуульд харшилбал, хуулийг дагаж мөрдөх Үндсэнхуулийн заалт байгаа боловч эрх зүйн маргааныг эцэслэн шийдвэрлэдэг бүхшатны шүүх зөвхөн тайлбараа баримталдаг практик тогтсон учраас энэталаар Улсын Их Хурал эрх зүйн шинэ журам тогтоох шаардлагатай байнахэмээн 10 дахь илтгэлд дурджээ.


“Эрүүдэн шүүх болон бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүнлэг бусаар буюу хүний нэр төрийг доромжлон харьцаж шийтгэхийн эсрэг конвенц”-ийнхэрэгжилтийн талаарх Монгол Улсын анхдугаар илтгэлийг 2010 онд НҮБ-ынЭрүүдэн шүүхийн эсрэг хорооны 45 дугаар хуралдаанаар хэлэлцсэн бөгөөд гаргасан зөвлөмжийг нь ойрын хугацаанд хэрэгжүүлэхийг онцолсныг Хүний эрхийн Үндэсний комиссын дарга Ж.Бямбадорж хэллээ.Эрүүгийн хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.1 дэх хэсэгт “Заавал биелүүлэхтушаал, захирамжийг биелүүлэхдээ энэ хуулиар хамгаалагдсан ашигсонирхолд гэм хор учруулсан бол гэмт хэрэгт тооцохгүй” гэж заасныг нэндаруй хүчингүй болгох шаардлагатай. Дээд шатны албан тушаалтны тушаалЭрүүдэн шүүх аливаа үйлдлийг зөвтгөх шалтаг болохгүй гэсэн агуулгаарОролцогч улс хууль тогтоомжоо өөрчлөх нь зүйтэй гэсэн зөвлөмжийг ойрынхугацаанд хэрэгжүүлэх нь чухал байгаа юм хэмээн тэрээр хэлж байв.

Үндсэн Хуулийн Цэц энэ оны нэгдүгээр сард МонголУлсын Их Хурлын Сонгуулийн тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.7 дахьхэсэгт “Санал хураалтын дүнгийн талаар маргаан гарвал санал хураалтявуулсан өдрөөс хойш тойргийн хороо 14 хоногийн дотор эцэслэншийдвэрлэнэ” гэснийг “эцэслэн” гэж заасан нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн16 дугаар зүйлийн 16.14 дахь хэсэгт “Монгол Улсын хууль, олон улсынгэрээнд заасан эрх, эрх чөлөө нь зөрчигдсөн гэж үзвэл уул эрхээхамгаалуулахаар шүүхэд гомдол гаргах, ... шударга шүүхээр шүүлгэх, ...”гэж заасныг зөрчсөн байна гэж үзээд Улсын Их Хурлын Сонгуулийн тухайхуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.7 дахь хэсгийн заалтаас “эцэслэн” гэснийгтогтоол гарган хүчингүй болгожээ. Улсын Их Хурлын 2008 оны сонгуульболон нөхөн сонгуулийн дүнгийн талаар цөөнгүй маргаан гарч, зарим иргэн өргөдөл гаргасан ч хуулийн дээрх заалтаас шалтгаалан ҮндсэнХуулийн Цэц болон аль ч шатны шүүх нэг ч хэргийг харьяаланшийдвэрлээгүй байна. Иймээс сонгуулийн маргааныг шүүхэд эцэслэншийдвэрлэдэг журмыг сонгуулийн хуулиудад тусгахыг зөвлөмж болгож буйгаатэрээр мөн хэлсэн.Хуулиартогтоосон наснаас бага насны хүүхдээр хурдан морь унуулсан, даатгалдхамруулаагүй, хамгаалалтын хувцас хэрэгсэл өмсүүлээгүй бол буруутайэтгээдийг захиргааны журмаар торгууль ногдуулдаг, дээрх шаардлагыг хангаагүйн улмаас хүүхдийн биед гэмтэл учирсан, амь нас нь хохирсон болгэм буруутай этгээдэд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэдэг эрх зүйнзохицуулалт бий болгох хэрэгтэй байна гэсэн юм.


Түүнчлэн Улаанбаатар хот дахь Замын цагдаагийн газрын урд байрлах Төмөр замын406 дугаар километрийн авто гармын ойролцоо орон сууцны хороолол,үйлчилгээний барилга байгууламж олноор барьсан, Толгойторчимд байрлах 396 дугаар километрийн авто гармаар нийслэлээс барууныгчиглэх төв зам гардгаас нэвтрэн өнгөрөх авто машины урсгал, ачаалалихсэж, жолооч, зорчигчдыг удаан хугацаагаар байнга хүлээлгэн чирэгдүүлж,замын түгжрэл үүсгэн, төмөр болон авто замын хөдөлгөөний аюулгүй байдал, иргэдийн амь нас, эрүүл мэндэд эрсдэлтэй байдал бий болсон учраасэдгээр гарам дээр 2 түвшинд огтлолцох автомашины гүүр барих асуудлыг нэн даруй шийдвэрлэхийг санал болгож буйгаа УИХ-ын даргад тэрээр хэлж байлаа.УИХ-ындарга Д.Дэмбэрэл, Хүний эрхийн Үндэсний комиссын өргөн барьсан 10 дахьудаагийн илтгэлийг хүлээн авч буйгаа хэлээд, УИХ-ын Байнгын хорооныхуралдаанаар хэлэлцүүлэн, санал дүгнэлт гаргуулахын хамт УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх боломжтойг ч дурдлаа.Илтгэлийг өргөн барих үеэр УИХ-ын Тамгын газрын Нарийн бичгийн дарга С.Магнайсүрэн, Хүний эрхийн Үндэсний комиссын гишүүн Ж.Дашдорж, Хүний эрхийн Үндэснийкомиссын гишүүн П.Оюунчимэг, Хүний эрхийн Үндэсний комиссын Ажлын албаныдарга Г.Нарантуяа нар байлцлаа хэмээн УИХ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээлэв.