Дипломатуудад цол олголоо

Монгол Улс үндэсний эрх чөлөөгөө батал­гаа­жуулсны 100 жилийн ой өнөө жил тохиож, өнгөр­сөн арванхоёрду­гаар са­рын 29-ний өдөр тусгаар тогт­нолын өдрөө тэмдэг­лэ­сэн билээ. Ерөнхийлөгч Ц.Эл­бэгдорж олон жил ажил­ласан диплома­туу­дад шаг­нал гардуулс­наар энэ өдрийн арга хэмжээ Тө­рийн ордонд үргэлжил­сэн юм. Монгол Улсад орчин үеийн дип­ломат алба үүсч хөгж­сөний 100 жилийн ойг тохиолдуулан "Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд" цол, алтан гэрэгэ­гээр ах­мад дип­ло­матч Д.Лувсан­ринчин, Б.Ор­соо, Г.Даш­даваа, Л.Удвал, Б.Нямаа, Гадаад харилцааны сайд Г.Зан­дан­шатар, УИХ-ын Аюул­гүй байдал, гадаад бодло­гын байнгын хороо­ны дар­га Я.Бат­суурь, Эл­чин сайд асан Ш.Гунгаа­дорж нарыг шаг­налаа. Харин Гадаад ха­рил­цааны яамны төрийн нарийн бичгийн дарга Д.Цогтбаатар, Төрийн дипломат ёслолын газ­рын захирал Р.Алтан­гэрэл, Гэрээ эрх зүйн газрын захирал Ч.Баттө­мөр, Монгол Улсаас Арабын Бүгд Найрамдах Египет Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Д.Баярхүү, Австрали Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Ц.Жамбалдорж, Бүгд Най­рамдах Солонгос Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Д.Гэрэл, НҮБ-ын Женев дэх салбар олон улсын бусад байгууллагын дэр­гэд суугаа байнгын төлөө­лөгч Л.Оргил, байнгын төлөөлөгч асан Д.Болд­баатар нарт Онц өгөөд Бүрэн эрхт Элчин цол олгож, мөнгөн гэрэгэ гардуулав.

Ш.Гунгаадорж: Юуны өмнө баяртай бай­гаа­гаа хэлье. Түүхт ой давхацсан эрхэм өдөр нэр хүндтэй шагнал гард­сандаа баяртай байна. Би зургаан жилийн турш БНАСАУ, БНКУ-д Элчин сайдаар ажилла­сан. Дипломат албаны ажлыг зохих ёсоор гүйцэт­гэсэн гэж төр үнэлээд энэ шагналыг өглөө гэж бодож байна. Г.Занданшатар: Мон­гол Улс тусгаар тогтнос­ноо сэргээн зарласнаас хойш нэг зуун өнгөрчээ. Богд хаан зарлиг гарган таван яам байгуулж, цог­той эх оронч Чин ван Ханддоржоор гадаад хэр­­гийн яамыг хариу­цуулж, тусгаар тогтнолын баяраа улс орон даяараа тэмдэглэсэн түүхтэй.  Энэ сайхан баярын өдөр ийм цол авч байгаадаа туйлын их баяртай байна.

Тамгатаа хөшөөнд цэцэг өргөв

Энэ өдрийн үйл үйл ажиллагаа Төрийн там­га­тай хөшөөнд цэцэг өр­гөх ёслолоор үргэлжил­сэн юм. Төрийн гурван өндөрлөг болон УИХ, Засгийн газрын гишүүд цөм энэхүү ёслолд оролц­­­сон юм. Монгол дээл, гутлаар гоёсон бай­лаа. Дараа нь тэд Төрийн ёслол хүндэтгэлийн өр­гөө гэрт тулганы гал бад­раах ёслолыг хийсэн юм. УИХ-ын гишүүн Н.Бат­­­баяр энэхүү үйлийг са­наа­чилж, төрийн гал тахих ёслолыг өөрөө гардан хийжээ. Уг ёслолд эмэг­тэй хүн байх ёсгүй гэнэ. Тийм учраас дотог­шоо нэг ч эмэгтэйг нэвт­рүүлээгүй юм. Энэ үеэр УИХ-ын ги­шүүн С.Жавх­лан ирж ая дуугаа өргөж. Дуулж дуус­саныхаа дараа дээлийн­хээ захыг урж, цаашдаа хэзээ ч захтай дээл өм­сөх­гүй хэмээн ам танга­раг өгсөн  гэнэ.  Учир нь захгүй дээлтэй монгол­чууд Манжийн дарлалын үед захтай дээл өмсдөг болсон хэмээн цээрлэж байгаа нь тэр аж.

Хөдөлмөрийн баатар, ардын цолтнууд мэндэллээ

Үдээш хойш Ерөнхий­лөгч төрийн дээд цол, шагналаар олон хүнийг урам­шуулсан юм. Түүний зарлигаар Б.Пунцаг Мон­гол Улсын Хөдөлмөрийн баатар цол хүртсэн юм. Тэрээр зам барилгын сал­барт 53 жил ажил­лажээ. Ардын багш цо­лоор Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сумын  ЕБС-ийн Физик, мате­матикийн зөвлөх багш Б.Банзрагч шагнуулсан бол Эх нялхсын эрдэм шинжилгээний төвийн хүүхдийн дотрын зөвлөх эмч Д.Малчинхүү Ардын эмч боллоо. Гавьяат багш цол тэмд­­­гээр Сүх­баа­тар айм­­­гийн Баруун-Урт су­мын ЕБС-ийн багш Д.Дорж­готов энгэрээ мялааж, Төв аймгийн Хө­дөө аж ахуй, жижиг, дунд үйлдвэрийн газрын агро­номич Ж.Сүрэн­хор­лоо гавьяат агрономич бол­сон юм. Улаанбаатар тө­мөр замын ахмад ажил­­­тан Ж.Нямаа гавьяат тээ­вэрчин, Зэвсэгт хүч­ний  Агаарын дов­тол­гоо­ноос хамгаалах цэр­гийн улсын нисэхийн хэлт­сийн дарга Б.Дашаахүү гавьяат нис­гэгч цолоор шагнуулав. Говь-Алтай аймгийн Бигэр сумын сум дундын эмнэлгийн мэс заслын зөвлөх эмч Т.Шатар­бал, Архангай аймгийн Эр­дэнэ­мандал сумын эм­нэл­гийн эмч Ц.Дэнсмаа нар гавьяат эмч цолтон боллоо.    Гавьяат эдийн за­сагч цолоор Ховд айм­гийн Ховд сумын ахма­дын хорооны дарга,  ах­мад статистикч А.Шайзан, Сангийн сайд асан А.Базархүү, УИХ-ын гишүүн Х.Баделхан на­рыг шагнав. УИХ-ын ги­шүүн Б.Батбаяр, "Говь" ХК-ийн сүлжмэлийн нэг­дү­гээр үйлдвэрийн сүл­жигч Б.Оюун-Эрдэнэ нар аж үйлдвэрийн гавьяат ажилтан болов. Энэ өдөр дөрвөн гавьяат жүжигчин мэндэлсэн юм. "Улаан­баа­тар" чуулгын дуучин Д.Ширмэнтуяа, Баян­зүрх дүүргийн Соёлын төвийн захирал, "Өргөө" хамт­лагийн дуучин С.Бархас, Цагдаагийн ерөнхий газ­рын "Сүлд" чуулгын дуу­чин Г.Ариунбаатар, Дор­нод аймгийн Хөгжимт дра­мын театрын дуучин Н.Дугар нар ийнхүү гавьяатын тэмдгээр эн­гэ­рээ мялаав. Тэгвэл гавьяат тамирчин цо­лоор Монголын Пара­лимп, хөнгөн атлетикийн хол­бооны тамирчин Ж.Лхагважав, Сэр-Од нар шагнуулсан бол гавьяат холбоочин цолоор ХХЕГ-ын Хилийн цэргийн 0151 дүгээр ангийн захи­рагч, хуран­даа Ц.Цэрэн­дорж шаг­нуу­лав. Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газ­рын тэр­гүүн дэд дарга Ш.Солонго гавьяат хуульч, Соёлын төв өр­гөө­ний найруулагч Ё.Цэрэн­долгор урлагийн гавьяат зүтгэлтэн болжээ.

Ахмад дипломатч, орчуу­лагч Т.Төмөрхүлэг, Мон­голын сэтгүүлчдийн эвлэ­лийн Увс аймгийн салбар зөвлөлийн тэргүүн, ах­мад сэтгүүлч Б.Норов, "Геомон" ХХК-ийн зөвлөх инженер, ая зохиогч Д.Машлай, шог зураач С.Цогтбаяр нар   соёлын гавьяат зүтгэлтэн болов. Шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн цо­лоор ШУА-ийн гишүүн, академич П.Лувсандорж нар, Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одонгоор УИХ-ын ги­шүүн Ч.Сайханбилэг, Цэр­­гийн гавьяаны улаан тугийн одонгоор БХЯ-ны Бодлого, стра­теги төлөвлөлтийн газрын ахлах мэргэжилтэн П.Бат­цэнгэл, "Алтан гадас" одонгоор Улсын клини­кийн төв эмнэлгийн яарал­­тай тусламжийн тө­вийн сувилагч Ш.Намжаа, "Ардчилал" сонины эрх­лэгч Ц.Цолмон нарыг, Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар Төр засгийн үйлчилгээ, аж ахуйг эрх­лэх газрын цэцэгчин Д.Гэрэлийг урамшууллаа. Шагналаа гардуулсны дараа Ерөнхийлөгч Ц.Эл­бэг­дорж "Улс орныхоо үндэсний эрх чөлөө, тус­гаар тогтнолыг сэргээс­ний түүхэн хүндэтгэлт 100 жилийн ойн энэ өдөр, шинэ оны өмнөхөн төр, түмнээрээ хөдөлмөр зүт­гэлээ үнэлүүлнэ гэдэг үнэ­хээр хосгүй баярт үйл яв­дал юм. Тусгаар тогт­нол бол монголчуудын хоёр зуу гаруй жилийн урт удаан тэмцлийн үр дүн билээ. Тиймээс энэ түүхэн үйл явдлыг Монгол хүн бүр зүрх сэтгэлдээ мөн­хөд дурсан хүндэтгэж, ба­хар­хан омогшиж явах ёстой. Ийм сайхан бахар­халт үйл явдлын ойн өдөр өнөөдөр олон хүн төрөө­рөө хөдөлмөр зүтгэлээ үнэлүүлж, өндөр дээд цол, одон медаль хүртэж байна.

Зуун жилд нэг то­хиох ийм өдөр төр засаг, ард иргэдээрээ хөдөл­мөр зүтгэлээ үнэлүүлнэ гэдэг бол хувь хүнд гай­хам­шигтай тохиол гэж би бодож байна. Олон хүн хөдөлмөрөө, гавьяа­гаа, авьяас зүтгэлээ үнэ­лүүлж байгаагийн дотор өнөө­дөр олон жил хө­дөл­мөр­лөж буй барил­гачин Мон­гол Улсын хө­дөлмөрийн баатар цол хүртлээ. Мон­гол Улсын хамгийн хө­дөл­мөрч хамт олны дотор хамгийн олон жил ажил­ласан хүн бол Бөпөөгийн Пунцаг гуай. Бүр 70-80-аад онд гавьяат цол хүр­тэж бай­сан, Монголдоо алдартай хөдөлмөрч, бү­тээлч хүн байгаа юм. Ийм олон хүний төлөөлөл болж та өнөөдөр баатар гэсэн эрхэм цол гардаж авлаа. Олон жил нялх балчир үрсийн эрүүл мэн­­дийн төлөө цаг наргүй зүтгэж байгаа жирийн эмч олон бий. Жирийн ийм эмч нарыг төлөөлж Ардын эмч цолоор Эх нялхсын эрдэм шинжил­гээний төвийн хүүхдийн дотрын зөвлөх эмч Дашийн Малчинхүү гуай хүндэтгэл хүлээлээ. Тэ­рээр 45 жилийнхээ хөдөл­мөрийг эрүүл мэндийн салбарт зориулахдаа сур­­галт-эрдэм шин­жил­гээ-эмчийн гурвалсан аж­лыг чадамгай гүйцэтгэж байгаа туршлагатай эмч, багш, эрдэмтэн, зохион байгуулагч  хүн юм.

Энэ зуун жилийн ойгоор олон зуун хүн гавьяа зүтгэлээ үнэлүүлж байгаа. Энэ бүхнийг тө­лөө­­лүүлж билэгт сайн өдөр, түүхт өдөр, зуун жилийн өмнө бидний өвөг дээдэс энэ газар шорооноо баярлаж, ба­хар­хаж, түмэн үеийнхээ энэ гайхамшигт эрх чө­лөө, тусгаар тогтнолоо сэргээж байсан энэ өдөр ийм өндөр цол, шаг­на­лыг олгож байгаадаа би туйлын их баяртай байна. Ингээд энэ хүндэт алдар цолыг хүртэж авсан нийт иргэддээ, тэдний ойр дот­ны хүмүүст, тусалж дэмж­дэг хүмүүст, найз нөхдөд нь бүгдэд нь чин сэтгэ­лийн баяр хүргэе" гэсэн юм. Тусгаар тогт­нолын өдрөөр Төрийн ордонд шагналын хур тасраагүй билээ. УИХ дахь Ард­чилсан намын бүл­гийн гишүүд болох УИХ-ын дэд дарга Г.Батхүү, УИХ-ын гишүүн Ц.Сэд­ван­чиг, С.Эрдэнэ, Х.Тэмүү­­жин, Ц.Баяр­сайхан, Сангийн сайд С.Баярцогт, Эрүүл мэн­дийн сайд С.Ламбаа нар Үндэсний эрх чө­лөө­ний одонгоор энгэрээ мялаасан юм.

МАХН-ынхан чингэсийн хөшөөг хүндэтгэв

Үндэсний эрх чөлөө­ний хувьсгал мандсаны 100 жилийн ойг тохиол­дуулан МАХН-ынхан Чин­гэс хааны хөшөөнд хүндэтгэл үзүүлсэн юм. Тэндээсээ хөдөлж Богд хааны ордон музейд зо­чилж,  үзмэрүүдийг сонир­хов. Энэ бэлгэтэй өдөр Хуримын ордны хойно байрлах намын­хаа байрыг тэд нээлээ.

Байнгын хороодын хуралдаан хойшлов

Арванхоёрдугаар сарын 30-ны өдөр УИХ-ын чуулган хуралдсангүй. Харин дөрвөн байнгын хороо хуралдах товтой байсан юм. Үүнд Нийг­мийн бодлого, боловс­рол, соёл, шинжлэх ухаан, Эдийн засаг, Бай­галь орчин, хүнс, хөдөө аж ахуй, Төсвийн байн­гын хороо багтаж байв. Харин тус байнгын хо­роо­­­доос зөвхөн Төс­вийн байнгын хорооны ирц бүрдэж хуралдаанаа явуул­сан юм. Хурлаар Нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх ту­хай хуульд нэмэлт, өөрч­лөлт оруулах тухай, Гаалийн албан тат­ва­раас чөлөөлөх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төс­лийг хэлэлцэж дэм­жив. Төсөлд дурдахдаа Ойн нөхөн сэргээлт, га­зар тариалангийн сал­барт ашиглах техник тех­но­­логийг НӨАТ-аас чө­лөө­­­лөх асуудлыг гол бол­го­сон байв. Учир нь 2011 оны арванхоёр­дугаар са­­­рын 31-нд өмнө нь мөр­­­­дөж байсан энэ чиг­лэ­лийн хуулийн үйлч­лэ­лийн хугацаа дуусах бай­жээ. Тиймээс уг хуулийн төс­­лийг 2016 он хүртэл сун­гаж мөрдөх асуудал энэ үеэр хөн­дөгдөв. Ер нь хуулийн төслийг байнгын хо­роо­ны гишүүд эхнээсээ дэм­­жиж байлаа. Харин ганц­хан зүйлээс бол­гоомж­­лох хэрэгтэй гэдгийг ги­шүүд сануулж байсан юм. Энэ нь Монгол Улс тат­вараа тэглэлээ гэхэд ма­найд техник хэрэгсэл ний­лүүлэгч орон бараа­ны­­хаа үнийг нэмэх магад­лалтай гэдэг асуудал байв. Хэдийгээр ийм бол­гоомж­лол байсан ч хуу­лийн төслийг дэмжих нь зүйтэй гэсэн байнгын хо­роо­ноос гаргасан томъёол­­лоор санал ху­раалт явуулахад дэмжсэн юм.

Гадаад паспортыг цахим хэлбэрт шилжүүлнэ

Энэ өдөр Ерөнхий­лөгч Ц.Элбэгдоржид Гадаад харилцааны сайд Г.Занданшатар бараал­хав. Тэрээр Монгол Ул­сын иргэний гадаад пас­портыг цахим болго­сон тухайгаа танилцуу­лав. Гадаад паспортыг ийн цахим хэлбэрт шил­жүүл­сэн нь шинэчлэгдэн бат­лагд­сан Үндэсний аюул­гүй байдлын үзэл ба­римт­лал, Гадаад бод­ло­гын үзэл баримтлал зэ­рэгт нийцүүлж, иргэ­дийн зорчих нөхцөлийг хөн­гөвч­лөх зорилготой ажээ. Түүнчлэн гадаад пас­пор­тын нууц­лалыг нэ­мэг­дүүлснээр хуурам­чаар үйлдэх боломжийг бүрэн хаах гэнэ. Уг пас­портыг өнөө жил хэрэг­лээнд оруулах бөгөөд паспорт нь хүний нүүрний бай­дал, гар хуруу болон нүд­ний хээ зэрэг дахин дав­тагдашгүй мэдээл­лийг агуулдгаараа онцлог юм байна. Мөн 27 нууц­лал­тай гэдгийг ч энэ үеэр дуулгасан.