Эх сурвалж: Өдрийн сонин, сэтгүүлч Э.Номин-Эрдэнэ

УИХ-ын гишүүн Л.Болдтой ярилцлаа.

-Иргэдийн тэтгэвэр барьцаалсан зээлийг төрөөс нэг удаа төлөх хуулийг баталлаа. ШИНЭ намын зүгээс энэ нь ахмадуудад тэгш бус хуваарилалт болж байгаа талаар шүүмжлэлтэй хандаж байгаа...

-Тэтгэврийн зээл тэглэх хуулийн үзэл баримтлал буруу, үүнийг өөрчлөх ёстой гэсэн шаардлагыг ШИНЭ нам тавьсан. Гэвч УИХ олонхоороо хүч түрэн, муйхарлаж баталлаа. Анхнаасаа маш буруу концепцтэй хууль орж ирсэн. Бидний зүгээс зээл аваагүй ахмадуудыг хохироож, ялгаварлан гадуурхаж болохгүй гэсэн шаардлага тавихад нэг сая төгрөгийн үнэт цаас өгнө гэж хуурах маягаар бидний саналыг хагас дутуу тусгасан. Үүнд сэтгэл дундуур байгаа. Нэгдүгээрт, иргэдийн тэтгэвэр барьцаалсан зээлийг төрөөс нэг удаа төлөх хуулийн гадна зээлгүй иргэдийг 100 хувь үлдээж байна. Нөгөөтэйгүүр өндөр тэтгэврийн зээлтэй бүх ахмадын зээлийг тэглэнэ гэж байгаа юм. Судалгаанаас харахад 500 мянган төгрөгөөс дээш төгрөгийн тэтгэвэртэй 30 сая төгрөгөөс дээш зээл авсан авсан ахмадууд байна. Эдгээр ахмад цөөхүүлээ боловч их хэмжээний зээлтэй. Цаана нь дундаж тэтгэвэртэй ахмадууд олуулаа боловч бага хэмжээний зээлтэй байна. Ийм тэгш бус хууль батлагдлаа. Үүнийг Шинэнам эсэргүүцэж, бүх ахмадуудад тэтгэврийн зээлийг тэглэх мөнгийг жигд олгох ёстой гэх шаардлага тавьж байгаа юм. Үүний цаана зээл авах чадваргүй, зээлийн баталгаа шаардлага хангаагүй, зээл авчих юм бол амьдрах боломжгүй болж байгаа ахмадууд ихэнх нь байна. Тэр хүмүүсийг тэтгэвэрийн зээл чөлөөлөхийн тулд ард нь үлдээж болохгүй гэх байр суурьтай байгаа. Хоёрдугаарт, ахмадууд зээл авна гэдэг зах зээлийн харилцаанд орж байгаагаас гадна хууль ёсны орлогоо тодорхой хэмжээнд зарцуулж байгаа зүйл. Энэ бүх ахмадын тэтгэврийн асуудлыг төрөөс нэг удаа шийдэн, цаашдаа зөв зохистой харьцаа бий болгох санааг эсрэгээр нь ахмадуудыг ялгаварлан гадуурхсан зүйл болгочихож байгаа юм. Өнгөрсөн долоо хоногийн баасан гаригт бидний шаардлагыг дэмжиж гарын үсэг зурсан ахмадуудын тоо одоо 30 гаруй мянгад хүрсэн байна. Бид энэ долоо хоногийг дуустал ахмадуудаас саналыг нь авна. Ингээд эдгээр саналын дагуу хууль өргөн барих юм.

Одоо нэгэнт зургаан сая төгрөгөөр зээлтэй ахмадуудын зээлийг тэглэх шийдвэр гаргаж байгаа юм бол нийт ахмадын тэгш эрхийг хангаж, гурван сая төгрөгийг бэлнээр, гурван саяыг үнэт цаас хэлбэрээр олгох хуулийн өөрчлөлтийг ШИНЭ намаас санаачилна. Зээл тэглэх нэрээр Монгол Улсын тэтгэврийн насны бүх ахмадыг өөрийнхөө хууль ёсны орлогыг барьцаалж, банктай зээлийн харилцаанд орох эрхийг хааж байгаа нь Үндсэн хууль зөрчсөн явдал. Мөн л ахмадуудыг ялгаварлан гадуурхаж, зээлийн харилцааг нь хязгаарлаж байгаа юм. Мэдээж тэтгэврийн зээлийг тэглэх нь тодорхой тооны ахмадуудын асуудал шийдэгдэж байгаа учраас сайн хэрэг. Гэхдээ зээлгүй 230 мянган ахмадад үнэт цаас гэх зүйлийг олгох хууль гарсан. Энэ бол байж болохгүй. Тэтгэврийн зээлийг тэглэхэд нийт ахмадуудыг 100 хувь хамруулж үзэх юм бол адил тэгш гурван сая төгрөг ногдож байгаа. Тэгэхээр гурван сая төгрөгийг нь нөхөж олгох ёстой. Зээл авсан ахмадуудын 60-70 хувь нь гурван сая төгрөгийн хэмжээнд хүрч чадахгүй байна. Энэ ахмадууддаа адил тэгш эрхтэйгээр, шударга ёсыг хангуулах хуулийн төслийн талаар санал асууж байгаа гэж ойлгож болно.

-Тэтгэврийн зээлийг тэглэх гэж байгаа нь халамжийн бодлогыг улам хавтгайруулж байгаа хэрэг биш үү?

-Үүн дээр хоёр ойлголт байна. Нэг талаас бэлэн мөнгө тараадаг, халамжийн бодлогыг өөгшүүлдэг буруу жишиг арав гаруй жил явж ирсэн. Үүнийг бид санаачлаагүй. Нэгэнт ийм хууль орж ирж, Салхитын орд дээр 900 тэрбум төгрөгийг төр гаргаж болж байна гэж байгаа бол тэгш бусаар хуваарилж болохгүй.

Ахмадуудад жигд тараах ёстой. Өнөөдөр хэн хожиж байна гэхээр амьдралын бололцоотой өндөр тэтгэвэртэй ахмадууд хожиж байна. Түүнээс доош тэтгэвэртэй нийт ахмадуудын 70, 80 хувь нь хохирч байгаа юм. Огт зээлгүй ахмадуудын хувьд үнэт цаас гэх зүйл авахаар болж байна. Энэ нь хэзээ ямар ханшаар мөнгөжих нь тодорхойгүй. Нөгөө талаас үнэхээр баялгийг тэгш шударга хуваарилна гэж байгаа бол иргэн бүрт хуваарилах ёстой. Гэхдээ эхлээд насаараа улс орны төлөө ажиллаж хөдөлмөрлөсөн ахмадуудад хүртээж эхлэх нь бодлогын хувьд зөв. Хамгийн гол нь төр ахмадууддаа бодитой баялгийн тэгш шударга хуваарилалтыг олгох ёстой. Өнөөдөр гурван сая төгрөгийн зээл авсан ахмадууд энэ хуулиар болчихож байгаа юм. Гурван сая төгрөгөөс доош төгрөгийн зээл авсан ахмадуудад гурван сая төгрөгийг нөхөж олгох хэрэгтэй. Зургаан сая төгрөгөөс доош зээл авсан ахмад 90 хувь нь байгаа юм. Зээл нь бага байгаа ахмадуудад зөрүүнд нь мөнгө өгөх ёстой. Зээл тэглүүлсэн ахмадуудын 50 хувь нь гурван сая хүртэлх зээл тэглүүлэхээр байна. Түүнд тохирох нөхөн төлбөрийг нь олгоод гадна талд үлдсэн ахмадуудад олгох нэг сая төгрөгийн үнэт цаасыг гурван сая болгох ёстой. Тэтгэврийн энэ шударга бус асуудлыг засах хэрэгтэй.

-ОУВС манай улсыг хууль зөрчсөн гэж мэдээлсэн байсан...

-Мэдээж ОУВС-тай хийсэн гэрээнийхээ заалтыг зөрчиж байгаа.

Хэрвээ ахмад бүртээ бий болгож байгаа баялгаасаа гурван сая хүртэлх хэмжээний нөхөн олговор олгож байна гэвэл гэрээгээ зөрчихгүй. Зээл тэглэнэ гэхээр зээлийг нь хүний өмнөөс төлөөд зээл авах эрхээр хязгаарлаж байгаа нь буруу арга хэмжээ болчихоод байгаа юм.

-Ирэх сарын 1-нээс өмнө мандат, тойргоо тогтоох ёстой. Хөдөө орон нутгийн мандатыг нэмж нийслэлийн тойргийг багасгаж байгаа гэж байна. Манайх газар нутгаар нь мандат тойргийг тогтоох ёстой юу. Эсвэл хүн амын тоогоор нь тогтоох нь зүйтэй юм уу?

-Бид шударга ёс л ярьж байгаа. Сонгуулийн тойрог гэдэг Монгол Улсын иргэнийг хот хөдөөгөөр нь ялгаж болохгүй. Ер нь хүн амын тоог харгалзаж мандат тойргийн тоог тогтоох ёстой. Энэ бол тооны багшийн хийдэг ажил. Тэрнээс улстөрчид дэвших газартаа тойргоо нэмж мандат өгье гэж болохгүй.