Хүн төрөлхтөн дэлхийн дулаарлын эсрэг ногоон эдийн засгийг хөгжүүлэхэд голлон анхаарч буй энэ цаг үед улс орнууд хүлэмжийн хий, нүүрснээс татгалзаж байна. Харин сүүлийн үед атомын цахилгаан станц сэргэх хандлага ажиглагдаж, цөмийн эрчим хүчийг ногоон эрчим хүч буюу байгальд хамгийн ээлтэй гэж тодорхойлох боллоо. Цөмийн эрчим хүчний гол түүхий эд болох ураны нөөцийн 90 гаруй хувь нь дэлхийн 13 улсад бий, түүний нэг нь манай улс бөгөөд өнөөдрийн байдлаар ураны 13 ордод 192 мянган тонн нөөц тогтоогдсон.

Дэлхий нийтээрээ нэг жилд 60,000 гаруй тонн уран хэрэглэдэг тооцоолол бий. Түүний 15 хувийг ханган нийлүүлдэг, мөн олборлолтоороо тэргүүлдэг, олон жилийн туршлагатай Франц Улсын “Орано” групптэй манай улс энэ салбарт хамтран ажиллаж байгаа нь том ололт юм. Франц Улсын төрийн өмчит "Орано" групп болон Монголын төрийн өмчит "Мон-Атом" компанийн хамтарсан "Бадрах Энержи" компани 25 жил хайгуул судалгаа хийсний үр дүнд 100 гаруй тонны нөөцтэй, дэлхийд 10-т эрэмбэлэгдэх Зөөвч-Овоо ураны ордыг нээж илрүүлсэн.

Энэхүү ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулахын тулд Францын "Орано Майнинг” компани, манай улсын “Эрдэнэс Монгол” нэгдлийн хороонд байгуулах Хөрөнгө оруулалтын гэрээг оролцогч талуудад харилцан ашигтайгаар байгуулахаар Ажлын хэсэг байгуулан ажиллаж, дотооддоо нэгдсэн ойлголттой болж чадлаа, энэ бол дэвшил. Ураны салбар бусад ашигт малтмалаас хэд хэдэн зүйлээрээ онцлог. Тухайлбал энэ салбарт тухайн улсын төрийн өмчит компани хамтарч ажилладаг учир буух эзэн буцах хаяг нь тодорхой, тухайн улс хариуцлага хүлээнэ гэсэн үг. Бусад уул уурхайн төслүүдээс ялгаатай бас давуу тал нь энэ.

Уран цөөхөн улсын бизнес бөгөөд технологи нь нууц, олон улсын хараа хяналтад байдаг онцлогтой. Тодруулбал, цөмийн зэвсэгтэй таван гүрэн буюу P5 гэж нэрлэгддэг БНХАУ, БНФУ, ОХУ, Их Британи, АНУ дээрээс нь нэмэгдээд Канад, Австрали гэсэн 6-7 улсын бизнес. Ураныг баяжуулаад атомын цахилгаан станцад түлш болгон ашиглаж, эрчим хүч үйлдвэрлэдэг. Нөгөө нэг зорилго нь цөмийн зэвсэгт ашиглаж байна. Энэ улсуудтай бид ураны салбарт хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлснээр дэлхийд өөрийн улсын нэр хүндийг өсгөх, цаашлаад эрчим хүчний хараат бус байдлыг бий болгож, дэлхийн том тоглогч болох боломж нээгдэж буйг том зургаар харах нь зүйтэй.

Дээр дурдсан Монгол Улсын Засгийн газар болон "Орано Майнинг” компанийн хооронд хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулагдсанаар манай улсад эдийн засгийн хувьд томоохон хөрөнгө оруулалт орохоос гадна нийт 1600 орчим ажиллах хүчний 96 хувь нь Монгол Улсын иргэд байна, үүний 30 орчим хувь нь тухайн орон нутгийн иргэд ажиллах боломж үүснэ.

Иргэдийн дунд хортой хэмээн ташаа мэдээлэлтэй байдаг шар нунтгийг дээр дурдсан таван улс баяжуулаад, өндөр технологиор дамжин атомын цахилгаан станцын түлш болох үед л цацрагийн аюул яригдана. Манайд бол энэ бүхэн хол, хуулийн хүрээнд зөвхөн шар нунтгаа л гаргаж авах юм. Түүнчлэн манай улсын хувьд Франц Улстай энэ салбарт хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлснээр дэлхийн дулаарлын эсрэг, хүн төрөлхтний сайн сайхны төлөө байгалийн баялгаараа маш том хөрөнгө оруулалт хийж байгаа юм.

Сэтгүүлч

Сэтгүүлч Ц.Соёлмаа soyolmaa@vip76.mn