Улсын Их Хурлын Төрийн байгуулалтын байнгын хороо өнөөдөр /2024.01.15/ хуралдаж, Нийтийн ашиг сонирхлыг хөндсөн асуудлаар гаргасан иргэдийн өргөдлийг хэлэлцэв. Улсын Их Хурлын хууль тогтоох, хянан шалгах үйл ажиллагаанд иргэдийн оролцоог хангах зорилгоор нийтийн ашиг сонирхлыг хөндсөн тодорхой асуудлаар иргэдээс өргөдөл ирүүлэх www.d-urgudul.parliament.mn цахим системд иргэн Н.Анхзаяагаас “Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрөөс “...Нарансэвстэй боомтыг сэргээж, нээх..” гэсэн хэсгийг хасуулах” асуудлаар ажлын хэсэг байгуулан Улсын Их Хурлаар хэлэлцүүлэх тухай өргөдлийг 2024 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн 15:43:59 цагт ирүүлсэн ба 2024 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдрийн 18:24:21 цагт нийтийн санал авахаар цахим системд нийтэлсэн байна.

Тус нийтийн өргөдлийг 2025 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн байдлаар нийт 33037 иргэн дэмжсэн ба Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 39.4.3-т заасны дагуу ажлын хэсэг байгуулан Улсын Их Хурлын нэгдсэн чуулганы хуралдаанаар хэлэлцүүлэх хуулийн шаардлагыг хангасан байна.

Байнгын хороо уг асуудлыг хэлэлцээд ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн Ж.Бат-Эрдэнээр ахлуулан, бүрэлдэхүүнд нь УИХ-ын гишүүн Б.Батбаатар, Б.Баярбаатар, Ж.Золжаргал, Э.Болормаа нарыг ажиллуулахаар баталлаа.

Дараа нь “Нийслэл Улаанбаатар хотын 2040 он хүртэлх хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцэх эсэх асуудлыг хэлэлцлээ.

Тогтоолын төслийн талаар УИХ-ын гишүүн, Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын сайд Ж.Батсуурь танилцуулав.

Нийслэл хотын хүн ам 2023 оны жилийн эцсийн байдлаар 1 сая 735 мянгад хүрч, нийслэлийн ДНБ-ий хэмжээ 46.8 их наяд төгрөг буюу үндэсний ДНБ-ий 66.5 хувьтай тэнцэх боллоо. Улаанбаатар хотын хүн амын тоо эрчимтэй өсөж, эдийн засаг, нийгмийн үйл ажиллагаа идэвхжихийн хэрээр хүрээлэн буй орчинд сөргөөр нөлөөлж, замын хөдөлгөөний түгжрэл, агаар, хөрсний бохирдол, дэд бүтцийн дутагдал зэрэг нь хот байгуулалтад хүндрэл учруулж, иргэдийн ая тухтай, эрүүл аюулгүй амьдрах эрх зөрчигдөхөд хүргэж байгаа нь хотжилтын чиг хандлагад тулгуурлан хөгжлийн бодлогоо урт хугацаагаар төлөвлөж тулгамдсан асуудлаа шийдвэрлэх шаардлагыг бий болгож байна хэмээн тэрбээр танилцуулгын эхэнд онцлов.

УИХ-аас 2021 онд Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга, 2023 онд нийслэл Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөний түгжрэлийг бууруулах, гэр хорооллыг орон сууцжуулах тухай хууль, 2024 онд Хот, тосгоны эрх зүйн тухай байдлын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга, Шинэ Зуунмод хотын эрх зүйн байдлын тухай хуулийг тус тус баталсан нь нийслэл хотын төвлөрлийг бууруулах, нэг төвт хотоос олон төвт хот болон хөгжих хууль, эрх зүйн орчин, эдийн засаг, хөрөнгө оруулалтын шинэ боломжуудыг бүрдүүлсэн билээ. Үүнтэй холбогдуулан УИХ-аас баталсан “Алсын хараа-2050” урт хугацааны хөгжлийн бодлогын баримт бичиг, Монгол Улсыг 2021-2025 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл, Монгол Улсын Засгийн газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт заасан бодлогыг хэрэгжүүлэх хүрээнд Засгийн газраас “Нийслэл Улаанбаатар хотын 2040 он хүртэлх хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг батлах тухай” УИХ-ын тогтоолын төслийг боловсруулж өргөн мэдүүлсэн гэлээ.

Нийслэлийн хэмжээнд хотуудыг соёл, боловсрол, хөдөө аж ахуй, хүнс, хөнгөн үйлдвэрлэл, тээвэр ложистик, эдийн засгийн тусгай бүс, аялал жуулчлалын чиглэлээр хөгжүүлж 193 мянган ажлын байрыг шинээр бий болгох төдийгүй амьдрах таатай, байгаль орчинд ээлтэй, ухаалаг хотыг хөгжүүлэх үзэл баримтлалын хүрээнд тогтвортой, идэвхтэй, дасан зохицох, цогц хүртээмжтэй байхад чиглэсэн нийт 31 зорилт 111 дэд зорилт бүхий арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээр энэхүү төлөвлөгөөнд тусгажээ. Тухайлбал нийслэлийн нутаг дэвсгэрт “20 минутын хот” үзэл баримтлалаар улсын зэрэглэлтэй 2 хот, орон нутгийн зэрэглэлтэй 14 хот, дагуул 4 хотыг төлөвлөн хөгжүүлж, Хөшигийн хөндийн эдийн засгийн чөлөөт бүс, Налуу ухаа эдийн засгийн тусгай бүс, Багануур, Багахангайн үйлдвэрлэл, технологийн парк, Налайхын барилгын материалын үйлдвэрлэл, технологийн парк Эмээлт эко үйлдвэрийн паркийг байгуулахаар тусгасан байна. Түүнчлэн гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийг эрчимжүүлэн, Сэлбэ, Баянхошуу, Толгойт, Шар хад, Дэнжийн мянга, Дамбадаржаа, Яармаг дэд төвүүдийн бүтээн байгуулалтыг хийж, хотын нийгмийн болон инженерийн дэд бүтцийн хангамжийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлж, 42 хорооллыг орон сууцжуулах үйл ажиллагааг төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр хэрэгжүүлэхээр төлөвлөжээ. Мөн Засгийн газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгасан олон улсын чанартай шинэ тойрог зам Туулын хурдны авто зам, Говь Монголиа ган татлагат гүүрний төсөл, их багтаамжийн метро, хөнгөн галт тэрэг, дүүжин тээвэр зэрэг олон төрөлт нийтийн тээврийн шугам сүлжээ байгуулах мега төслүүдийг бодит ажил болгон автомашинтай хотыг өөрчлөхөөр төлөвлөж оруулжээ. Монгол Улс уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөөнд ихээр өртөж байгаа орнуудын нэгд зүй ёсоор орж байгаа бөгөөд энэ нь цөлжилт, хөрсний доройтол, усны хомсдол, дулааны улиралд орох хур тунадасны хэмжээ буурах уур амьсгалын өөрчлөлтөөс үүдэлтэй эрс тэс үзэгдлийн тоо хэмжээ нэмэгдэх зэргээр илэрч байгаа тул “Туул усан цогцолбор” төслийг хэрэгжүүлж үерийн эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх Туул, Сэлбэ, Улиастай, Нарангийн голын эргийн хамгаалалтын далан болон ус зайлуулах суваг, хөв цөөрмийг байгуулахаар энэхүү төлөвлөгөөнд тусгасан байна.

Нийслэл Улаанбаатар хотыг 2040 он хүртэлх хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг батлуулснаар нийслэл болон нийслэлийн нутаг дэвсгэр дэх бусад хотууд, дагуул хотуудыг 20 минутын хот үзэл баримтлалаар төлөвлөн хүн амын суурьшил, хот байгуулалтын оновчтой бодлогоор хөгжүүлж иргэдийг оршин суугаа газартаа эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлсэн, сэргээгдэх эрчим хүч, ухаалаг технологийн хэрэглээнд нэвтрүүлсэн орчны бохирдолгүй уур амьсгалын өөрчлөлт сорилтыг даван туулах, дасан зохицох чадвартай, хэмнэлттэй ухаалаг хот болгон хөгжүүлэх таатай орчныг бүрдүүлнэ гэж төлөвлөжээ.

Нийслэл дэх хот тосгоны эдэлбэр газрын хэмжээ, зааг, бүсчлэлийг тогтоосноор хотжих боломжтой нутаг дэвсгэрийн газар ашиглалт сайжирч хяналттай төлөвлөлттэй суурьшил үүснэ гэж үзсэн байна.

Байгаль орчны тэнцвэрт байдлыг хамгаалж агаар орчны бохирдлыг бууруулахаар төлөвлөжээ. Тухайлбал барилгажсан болон гэр хорооллын хэсэг дэд төвүүдэд хотын болон дүүргийн чанартай цэцэрлэгт хүрээлэнгүүдийг шинээр байгуулснаар нэг хүнд ноогдох ногоон байгууламжийн хэмжээг 5м2-аас 35м2 болгож 8 дахин нэмэгдүүлж, иргэдийн амарч зугаалах, чөлөөт цагаа өнгөрөөх тохилог орчныг бүрдүүлэхээр төлөвлөн тусгажээ. Улаанбаатар хотын замын түгжрэлийг бууруулж, тухайлбал, метро зэрэг их багтаамжийн нийтийн тээврийн сүлжээг бий болгож өдөрт 1.2 сая зорчигч тээвэрлэх нийтийн тээврийн хүртээмжийг 2 дахин нэмэгдүүлж, 1738,8 км замыг шинээр байгуулж, оргил цагийн хөдөлгөөний дундаж хурд цагт 9 км байгааг 25 км болгон нэмэгдүүлнэ гэж төлөвлөжээ.

Тогтоолын төслийн танилцуулгатай холбогдуулан УИХ-ын гишүүд асуулт асууж, байр сууриа илэрхийлсэн.

Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн П.Сайнзориг, Хот төлөвлөлтийн асуудлыг байшин барилга барих гэдгээр ойлгох нь өрөөсгөл. Үүний цаана иргэдийн оролцоотой, шинжлэх ухааны үндэслэлтэй байх, хувийн хэвшлийн оролцоог дэмжих, хүний эрхийг хангах асуудал яригдана. Өнөөдөр орон сууцны хорооллууд байгуулсан ч сургууль, цэцэрлэг, ногоон байгууламж барьж чадахгүй байгаа нь хүний эрх, хүүхдүүдийн сурч боловсрох, эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрх зөрчигдөж байна. Хүний эрхийг хангасан хотын гол хэмжүүр бол хүүхдийн эрхийг хэрхэн хангаж байгаагаар хэмжигдэнэ гээд, 2040 он гэхэд нийслэлийн хүн ам хэд болох, усны эх үүсвэрийг хэрхэн шийдэх, үерийн эрсдэлээс яаж сэргийлэх талаар тодруулсан. Мөн хог хаягдлын менежментийг хэрхэн хийх, хот төлөвлөлтөд дотоодын эрэмтдээс гадна олон улсын экспертүүдийн оролцоо хэр байсныг лавлав.

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Х.Нямбаатар, Улаанбаатар хотыг 2040 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөн дэх урьдчилсан төсөөллөөр Улаанбаатар хотын хүн амыг 2040 он гэхэд 2 сая 100 мянгад хүрнэ. Өнгөрсөн жил батлагдсан Хот, тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хууль, Нийслэл Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай хуульд орсон өөрчлөлтийн хүрээнд Улаанбаатар хотыг 14 хотуудын нэгдэл, 42 нэгж хороололтой болгохоор тодорхой өөрчлөлтүүд орсон. Өөрөөр хэлбэл 14 хот тус бүрдээ “20 минутын хот” байх, хүртээмжтэй, хүндээ ээлтэй, эрүүл мэнд, боловсрол, соёлын хүртээмжийг 20 минут тутамд авах байдлаар төлөвлөлтийг хийсэн. Өмнөх ерөнхий төлөвлөгөөнүүдэд гарсан хамгийн том алдаа нь хөрөнгө мөнгөгүй, дэд бүтцийн хязгаарлагдмал нөхцөл байдалтай байсантай холбоотой.

Мөн хорооллуудын буюу хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөнүүдээ огт батлуулаагүй байсан. Бид гадны зураг төслийн томоохон компаниудын дунд Улаанбаатар хотын 14 хот, 42 нэгж хороолол, дагуул хотуудын хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөнүүдийг зуруулахаар нээлттэй тендер зарлаж байгаа. Сүүлийн үед Улаанбаатар хот дам үерийн нөлөөлөлд өртдөг болсон. Хэнтийн нуруунд орсон хэдэн өдрийн хүчтэй борооны улмаас Хэнтийн нуруунаас эх авч урсаж байгаа Туул голын сав газар бүхэлдээ үерт өртдөг болсон. 1987 онд ЗХУ-ын эрдэм шинжилгээний байгууллага “Туул усан сан цогцолбор” нэртэй гадаргын усан сангийн төслийн ТЭЗҮ-ийг боловсруулсан юм билээ. Түүнийг манай Ус, сувгийн удирдах газраас очиж авчирсан. Бид “Туул усан сан цогцолбор”-ыг Дэлхийн банк тэргүүтэй томоохон донор байгууллагуудтай хамтарч барих, эсвэл хувийн хэвшлээр гүйцэтгүүлэх гэсэн хоёр хувилбарыг ярилцаж байна.

Хувийн хэвшлээр гүйцэтгүүлсэн тохиолдолд Улаанбаатар хотын нийт усан хангамжийн 25 хувийг гадаргын усаар хангах, 30 орчим хувийг цэвэршүүлсэн усан сан буюу Сонгинохайрхан дүүргийн нутаг дэвсгэрт хэрэгжүүлж байгаа төслийн хүрээнд шийднэ гэж төлөвлөж байна. Мөн гурав дахь эх үүсвэр бол гүний ус. Ийм хувилбараар усан хангамжийнхаа эх үүсвэрийг шийдэхээр төлөвлөсөн.

Сэлбэ голын эх дээр хиймэл нуурыг хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар хийсэн. Энэ жил дахин таван хөв цөөрмийг Сэлбэ голын дээд эх дээр Нийслэлийн геодези, усны барилга байгууламжийн алба байгуулахаар ажлын зураг батлагдсан, хавар ажил нь эхлэх гэж байна. Ингэснээр бид хойд талаасаа эхлэлтэй үерийн усанд тохируулгууд хийх боломж бүрдэж байгаа.

Өнөөдөр хог хаягдлыг бол 98 хувийг дарж булшилж байгаа. Бид 34мвт-ын хог шатаах үйлдвэрийг төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд байгуулахаар сонгон шалгаруулалтыг хийх ажил эхлээд байна. Эхний төлөвлөгөөгөөр Морингийн даваанд 34мвт-ын хог шатаах үйлдвэрийг байгуулах гэрээ хэлцлийг энэ хавар дуусгана. Үйлдвэр баригдсанаар хогийг дарж булшлах технологиос шатаах технологи руу 100 хувь шилжиж, гаргасан эрчим хүчээ нийлүүлэх үнийн саналаа Диспетчерийн үндэсний төвтэй солилцоод байна гэсэн хариулт өгсөн юм.

УИХ-ын гишүүд асуулт асууж, үг хэлсний дараа санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх тогтоолын төслийг хэлэлцэхийг дэмжлээ.